Wpływ ekranów na rozwój dziecka
Ekrany typu smartfon, tablet, komputer, czy telewizor znajdują się w większości domów. Stanowią one źródło wiedzy, narzędzie do komunikacji, a także rozrywki. Zaniepokojenie wzbudza jednak fakt, że tak jak są one świetnym narzędziem dla rozsądnie korzystającego z nich dorosłego, tak w rękach dzieci mogą stanowić zagrożenie.
EKRANY WŚRÓD NAJMŁODSZYCH – CO POKAZUJĄ BADANIA?
Jak pokazują wyniki Badania Założycielskiego przeprowadzonego w 2022r. przez Krajowy Instytut Mediów, ze smartfonów korzysta 42,7% dzieci w wieku 4-9 lat. W grupie wiekowej 10-15 lat jest to już 91,5%. Z komputera (PC, laptop, tablet) korzysta 65,7% dzieci w wieku
4-9 lat, 92,1% w wieku 10-15 lat oraz najwięcej, bo aż 93,7% w grupie wiekowej 16-24.
Możemy to zaobserwować spacerując w galeriach handlowych, parkach, czy w komunikacji miejskiej, a także być może w naszym własnym środowisku domowym. Jest to poparte również wynikami badań, wskazującymi na coraz młodsze osoby, które sięgają po urządzenia ekranowe. Badania przeprowadzone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę w 2015r. pokazały, że ponad 40% rocznych i dwuletnich dzieci korzysta ze smartfonów i tabletów. Wśród dzieci 3- i 4-letnich odsetek korzystających z urządzeń ekranowych rośnie do 62%, a u 5- i 6-letnich jest to już 84%.
Te dane, choć mogą szokować, wskazują na rosnącą popularność urządzeń ekranowych wśród najmłodszych dzieci. Jakie skutki może mieć korzystanie z tych urządzeń przez najmłodszych?
DZIECI I ICH POTRZEBY
Dla prawidłowego rozwoju dziecka niezbędne jest, aby doświadczało świata wszystkimi zmysłami i wchodziło w interakcje z osobami, które wykazują żywe zainteresowanie dzieckiem i skupiają na nim uwagę. Naukowcy alarmują, że ograniczanie dziecku rodzajów bodźców (na przykład do bajek wyświetlanych w telewizorze, czy do migającego ekranu smartfona) może niekorzystnie wpływać na rozwój struktur neuronowych w mózgu dziecka (Mack, 2012; Walsh i in., 2018) oraz na tworzenie się odpowiednich połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi (Cieszyńska za Small i Vorgan). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na to, jak ważną rolę w prawidłowym rozwoju układu nerwowego dziecka odgrywają wspólne zabawy, wspólne czytanie książek, czas spędzony na łonie natury, a przede wszystkim bliskość i zaangażowanie rodziców i opiekunów, których nie zastąpi smartfon, czy tablet.
Jak podaje Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, u młodszych dzieci, które intensywnie korzystają z urządzeń ekranowych lub mają dostęp do treści, które nie są dopasowane do ich wieku obserwuje się zaburzenia koncentracji, które na dalszych etapach rozwoju mogą doprowadzić do trudności w opanowaniu czytania i pisania, a także negatywnie wpływać na jakość interakcji społecznych. Wyniki badań pokazują również, że u dzieci oglądających telewizję 2-3 godziny dziennie obserwuje się opóźniony rozwój mowy, a prawdopodobieństwo wystąpienia opóźnienia rozwoju mowy staje się tym większe im dłuższy czas spędzany przez dziecko przed ekranem telewizora (Byeon, Hong; 2015).
Jak podaje Canadian Paediatric Society (2017), nadmierne korzystanie z urządzeń ekranowych przez najmłodsze dzieci nie pozostaje obojętne również dla ich snu, negatywnie wpływając na jego jakość oraz na regenerację organizmu dziecka. Szczególnie silny, negatywny wpływ na sen obserwowany jest w przypadku, kiedy dzieci korzystają z urządzeń ekranowych tuż przed zaśnięciem.
Przedstawione wyniki badań wskazują na negatywne skutki korzystania z urządzeń ekranowych przez najmłodsze dzieci – zaczynając od nieprawidłowości związanych z układem nerwowym, idąc przez trudności w koncentracji i zaburzenia mowy, aż po trudności związane ze snem, czy interakcjami społecznymi. Warto pamiętać, jak ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka stanowi bezpośredni kontakt dziecko – rodzic i wspólnie spędzony czas z dala od ekranów smartfonów, tabletów i komputerów. Może to być czas spędzony na przykład na czytaniu bajki, wspólnej zabawie, czy też wspólnym spacerze i poznawaniu przyrody.
O tym, jak ważne jest, aby spędzając czas z dzieckiem odłożyć swój telefon i poświęcić uwagę wyłącznie dziecku, mówi kampania społeczna Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę pod hasłem „Blisko telefonu – daleko od dziecka”, która wskazuje, że utrzymywanie kontaktu wzrokowego z dzieckiem i szybkie reagowanie dorosłego na potrzeby sygnalizowane przez dziecko to jedne z podstawowych potrzeb małego człowieka. Wpływają one na kształt więzi z rodzicem i opiekunem, poczucie bezpieczeństwa, a także relacje, jakie w przyszłości będzie tworzyło dziecko.
Czasem wystarczy tak niewiele – po prostu być. Zatem bądźmy z dziećmi.