Uczeń ze specjalnymi potrzebami, czyli kto?

W dzisiejszych czasach rośnie świadomość i uwaga poświęcana uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) w polskiej szkole. Dyrektorzy oraz nauczyciele zauważają coraz większą liczbę dzieci wymagających dodatkowej pomocy pedagogiczno-psychologicznej. Badania przeprowadzone przez różne instytucje oraz analizy danych pokazują, że system edukacji w Polsce ulega przekształceniom, kładąc coraz większy nacisk na inkluzję uczniów ze specjalnymi potrzebami oraz zwiększając wrażliwość dyrekcji oraz kadry pedagogicznej na potrzeby uczniów. Kim zatem są uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi?

SKĄD SIĘ WZIĘŁO POJĘCIE UCZNIA ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI?

Definicja pojęcia ,,specjalne potrzeby edukacyjne” sięga końca roku 1978 w Wielkiej Brytanii, gdzie w dokumencie Report of the Committee of Enquiry into the Education of Handicapped Children and Young People Margaret Warnock określiła stan opieki i poziom edukacji dzieci, których rozwój odbiega od normy. Przedstawiono w ów czas problem sprostania przez pewną ilość populacji uczniów, normom edukacyjnym. To wydarzenie dało światło na uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Następnie pojęcie to zostało zawarte w Deklaracji z Salamanki w sprawie Zasad, Polityki i Praktyki w zakresie Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych, która razem z Wytycznymi dla Działań została przyjęta na Światowej Konferencji UNESCO (A.Figiel, 2019) przez uczestników konferencji, w tym Polskę. Na bazie tych założeń zaczęto pracę nad ,,szkołą dla wszystkich”.

UCZEŃ Z SPE W ŚWIETLE POLSKIEGO PRAWA OŚWIATOWEGO

Według aktów prawnych MEN można uznać, że ”Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to uczeń, który ze względu na określone cechy, niepełnosprawność, deficyty lub dysfunkcje wymaga dodatkowego wsparcia edukacyjnego, aby zapewnić mu możliwość pełnego uczestnictwa w procesie edukacyjnym, osiągnięcia sukcesów edukacyjnych oraz rozwinięcia swojego potencjału.”

Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2019 w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wskazuje kategorie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, określa specjalne potrzeby edukacyjne, dla uczniów:

• z niepełnosprawnością,
• niesłyszących,
• słabosłyszących,
• niewidomych,
• słabowidzących,
• z niepełnosprawnością ruchową, w tym afazją,
• z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
• z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
• z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
• z niepełnosprawnościami sprzężonymi,
• niedostosowanych społecznie,
• zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
• z zaburzeniami zachowania i emocji (w tym z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi),
• ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (uczniowie z dysleksją, dysgrafią, dysortografią, dyskalkulią),
• z niepowodzeniami edukacyjnymi (w tym uczniowie z inteligencją niższą niż przeciętna),
• z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych,
• przewlekle chorych,
• w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej,
• zaniedbanych środowiskowo,
• z trudnościami adaptacyjnymi,
• szczególnie uzdolnionych.

Definicja SPE obejmuje nie tylko szeroki zakres niepełnosprawności ale również deficytów i dysfunkcji, wpływających negatywnie na funkcjonowanie i rozwój dzieci. Zauważa się także wzrost zainteresowania problemami o charakterze emocjonalnym, społecznym i poznawczym, które często nie podlegają oficjalnym diagnozom, ale mogą znacząco utrudniać dzieciom życie szkolne.

Aleksandra Rodzewicz trafnie wskazuje na poważny błąd polegający na przekonaniu, że uczniami z SPE są wyłącznie osoby z niepełnosprawnościami. W rzeczywistości, do tej grupy należą również uczniowie o różnych doświadczeniach życiowych, takie jak ci, którzy z powodu wojny, czy po prostu emigracji, znaleźli się w nowym środowisku szkolnym, reprezentujący różne narodowości i kultury, oraz ci, którzy zmagać się mogą z kryzysem depresyjnym, szczególnie dotkliwym po okresie pandemii, lecz nie tylko to. Dodatkowo, należy pamiętać o dzieciach, których rodzice przechodzą przez proces rozwodu.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami wymagają wsparcia w codziennym życiu. Konkretne środki pomocy są szczegółowo opisane w indywidualnych dokumentach uczniów oraz w przepisach dotyczących funkcjonowania szkoły. Uczniom z SPE nie jest łatwo funkcjonować w szkole, zarówno jako jednostce, jak i w ramach grupy. Dlatego ważne jest, aby szkoła przywiązywała dużą wagę do integracji oraz Tworzenia Uczniowskich Społeczności (TUS).

JAK MY JAKO FUNDACJA MOŻEMY WSPOMÓC SZKOŁĘ?

,,Szkoła dla wszystkich” niesie za sobą bardzo duże wyzwania zarówno dla dyrekcji, jak i dla nauczycieli by tworzyć miejsce, przyjazne dla każdego. Dlatego jako Fundacja PRO-FIL staramy się wyjść na przeciw potrzebom i prowadzimy między innymi szkolenia dla rady pedagogicznej oraz warsztaty i profilaktykę dla uczniów. Zachęcamy do sprawdzenia naszej oferty.

Przypisy:

1. Co to są specjalne potrzeby edukacyjne?, Pedagog online (dostęp: 03.05.2024r.)

2. Agnieszka Figiel, UCZEŃ ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI W ŚWIETLE ZMIENIAJĄCYCH SIĘ PRZEPISÓW PRAWA OŚWIATOWEGO, Edukacja Humanistyczna nr 1 (40), 2019 Styczeń

3. Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2019 w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wskazuje kategorie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych