Standard 9 – Obszar pracy z dziećmi: rozwój fizyczny i sensoryczny
Od 1 stycznia 2026 r. wszystkie placówki w Polsce (żłobki, kluby dziecięce, opiekunowie dzienni) będą pracować zgodnie z jednolitymi standardami opieki nad dziećmi do lat 3. Celem jest podniesienie jakości i spójności codziennej praktyki. W tym artykule przedstawiamy Standard 9 – rozwój fizyczny i sensoryczny, który porządkuje zasady organizacji środowiska i pracy personelu tak, aby wspierać naturalną potrzebę ruchu i eksploracji u najmłodszych.
O co chodzi w Standardzie 9?
Standard 9 wymaga, by w Planie opiekuńczo-wychowawczo-edukacyjnym (Plan OWE) znalazły się konkretne wskazówki metodyczne dla personelu, wspierające:
- małą motorykę (sprawność rąk, dłoni, palców),
- percepcję zmysłową (wzrok, słuch, węch, smak, dotyk, propriocepcja i równowaga),
- dużą motorykę (sprawność całego ciała: pełzanie, czworakowanie, chodzenie, bieganie, skakanie).
Wskazówki metodyczne w Planie OWE (co ma być zapisane)
W Planie OWE powinny znaleźć się zarówno zasady organizacji przestrzeni, jak i opisy zachowań personelu. Przykłady:
Organizacja przestrzeni
- Stały dostęp (codziennie) do materiałów sensorycznych: woda, piasek, masa plastyczna, faktury naturalne, materiały dźwiękowe.
- Strefy ruchu w sali i na zewnątrz: miejsce do czworakowania, turlania, wspinania na bezpieczne przeszkody, ścieżki równoważne.
- Kontrola natężenia dźwięków i bodźców wzrokowych – środowisko wspiera, a nie przytłacza.
Zachowania personelu
- Codzienne proponowanie różnorodnych aktywności sensorycznych, z czasem na zaangażowanie i dzielenie się wrażeniami.
- Wspieranie niemowląt w kontroli ruchu (obracanie, siadanie, czworakowanie, wstawanie, chodzenie) bez przyspieszania rozwoju.
- Zapewnianie samodzielnej eksploracji (różne miejsca, nowe wyzwania w granicach akceptowalnego ryzyka).
- Towarzyszenie w zabawach ruchowych (turlanie, czworakowanie), podążanie za dzieckiem.
- Czujność i bezpieczeństwo bez nadmiernego ograniczania – stwarzanie okazji do nowych zadań ruchowych.
- Umożliwianie wielokrotnych powtórzeń umiejętności, tak długo, jak dziecko jest zainteresowane.
- Dostarczanie okazji do ćwiczenia siły i sprawności, sprawności dłoni i koordynacji wzrokowo-ruchowej (również podczas jedzenia, ubierania, higieny).
Obowiązkowe aktywności w Planie OWE (co realizujemy na co dzień)
Plan OWE ma zawierać zestaw aktywności wspierających sprawność fizyczną i angażowanie zmysłów:
1) Zabawy sensoryczne (wzrok, słuch, węch, dotyk, smak)
- Ścieżki sensoryczne (trawa, piasek, kamyki – w wersji bezpiecznej dla najmłodszych).
- Zabawy wodą, błotem, piaskiem, malowanie rękami.
- Słuchanie i wydawanie dźwięków, proste instrumenty.
- Wąchanie roślin, ziół, testowanie smaków (zgodnie z zasadami bezpieczeństwa żywieniowego).
- „Koszyk skarbów” – naturalne i bezpieczne przedmioty o różnych fakturach i kształtach.
2) Motoryka mała (precyzja dłoni)
- Klocki, wkładanie/wyjmowanie elementów z pojemników.
- Papier: chwytanie, darcie, zgniatanie, składanie.
- Farby, ciastolina, plastelina, ciasto – lepienie, wałkowanie.
- Zapinanie/odpinanie, przyciskanie przycisków, proste manipulacje.
3) Koordynacja wzrokowo-ruchowa i równowaga
- Wspinanie na bezpieczne wysokości (poduszki, niskie podesty).
- Chodzenie po śladzie, przenoszenie przedmiotów.
- Samodzielne jedzenie, mycie rąk, sprzątanie zabawek.
- Zabawy piłką: rzucanie, łapanie, turlanie.
- Malowanie dużymi i małymi ruchami.
4) Czucie głębokie i schemat ciała
- Turlanie, huśtanie, przeciskanie się przez tunel, „kanapki” z poduszek.
- Otulanie kocem, delikatne masaże (za zgodą i przy komforcie dziecka).
5) Duża motoryka (ze szczególnym naciskiem na zabawę na powietrzu)
- Tory przeszkód, swobodne zabawy na nierównej nawierzchni.
- Bieganie, wspinanie, skakanie, przechodzenie przez przeszkody.
- Popychanie, ciągnięcie przedmiotów i zabawek na kółkach.
- Zabawy w piaskownicy (kopanie, przesypywanie, ugniatanie).
Co to oznacza dla placówek od 2026 roku?
- Aktualizacja dokumentacji. Zrewiduj Plan OWE i dopisz wymagane elementy 9.1 i 9.2 – z przykładami aktywności i zasadami organizacji przestrzeni.
- Wyposażenie i strefy. Zapewnij dostęp do materiałów sensorycznych, wyznacz strefy ruchu (w sali i na zewnątrz), przygotuj mobilne zestawy do torów przeszkód.
- Procedury bezpieczeństwa. Określ zasady akceptowalnego ryzyka (np. maks. wysokości, rodzaje nawierzchni), nadzoru dorosłych i szybkiej modyfikacji środowiska, gdy dziecko jest przeciążone bodźcami.
- Praca zespołowa i szkolenia. Wprowadź krótkie micro-szkolenia: „motoryka mała na co dzień”, „równowaga i czucie głębokie”, „jak nie przestymulować sali”.
- Monitorowanie i dokumentacja rozwoju. Ustal proste wskaźniki obserwacji (np. chwyt pęsetkowy, naprzemienność ruchów, utrzymanie równowagi, inicjowanie ruchu) i sposób zapisu postępów.
- Współpraca z rodzicami. Udostępnij „przepisy aktywności” do domu: bezpieczne ścieżki sensoryczne, wspólne gotowanie (ugniatanie ciasta), zabawy w przesypywanie, spacery po zróżnicowanym terenie.
Dlaczego Standard 9 jest kluczowy?
- Ruch i bodźce sensoryczne to paliwo dla rozwoju mózgu i samoregulacji.
- Systematyczne ćwiczenia poprawiają koordynację, siłę, precyzję i równowagę.
- Dziecko uczy się świadomości ciała, co obniża poziom frustracji i wspiera niezależność w codziennych czynnościach.
Jak przygotować się przed 1 stycznia 2026?
- Przegląd sali: usuń zbędne bodźce, dodaj strefy ruchu i faktury.
- Lista materiałów: woda/piasek/masa, tunel, poduszki równoważne, piłki, klocki, pojemniki, instrumenty.
- Plan dnia: zapisz krótkie bloki ruchowe i sensoryczne (w tym na dworze, niezależnie od pory roku – przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa).
- Checklista zespołu: kto odpowiada za przygotowanie, obserwację, porządkowanie i dokumentację.
- Informacja dla rodziców: jak wspierać rozwój fizyczny i sensoryczny w domu.
Podsumowanie
Standard 9, który zaczyna obowiązywać 1 stycznia 2026 r., przekuwa intuicyjne „dzieci potrzebują ruchu” w konkretne, opisane i mierzalne działania. Dobrze zorganizowana przestrzeń, uważny personel i zaplanowane aktywności sprawiają, że każdy dzień w placówce staje się naturalnym treningiem motoryki i zmysłów — bez pośpiechu, bez nadmiaru bodźców, za to z radością odkrywania i poczuciem bezpieczeństwa.